astma

astma: 10 praktische tips & nuttige informatie

Wat is astma?

Astma is de benaming van een ongeneeslijke chronische ontsteking van de luchtwegen. Als je astma hebt, zijn er regelmatig periodes dat je veel moeite hebt met ademen. Dat uit zich in kortademigheid. Het ademen gaat gepaard met piepen en veel hoesten.

Astmatische mensen hebben gevoelige, chronisch ontstoken luchtwegen. De luchtwegen worden snel geïrriteerd of geprikkeld door allerlei stoffen. Allergie en astma gaan dan ook vaak hand in hand. Een astmatisch persoon kan bijvoorbeeld allergisch zijn voor huisstofmijt, bepaalde huisdieren (vooral de huidsschilfers) of pollen. Andere zaken, van niet-allergische aard, kunnen ook prikkelend op de luchtwegen werken. Dat kan de lucht van parfum zijn, maar ook mist of sigarettenrook.

De irritatie van de luchtwegen is een reactie op iets wat ze als vervelend ervaren. Als er een stof in de luchtwegen raakt, waarop een irritatie volgt, kan de prikkel echter ook de slijmvliezen beschadigen. Door de beschadiging raken de slijmvliezen in de luchtwegen ontstoken.
Door de ontsteking van de slijmvliezen aan de binnenkant van de luchtwegen, zwellen ze op. De spieren om de luchtwegen trekken samen en verkrampen. De slijmvliezen produceren meer slijm en vocht dan normaal. Hierdoor wordt de doorgang voor de lucht bemoeilijkt. Zodoende wordt het voor de astmapatiënt lastiger om goed adem te halen. De longen raken wel vol met lucht, maar het wordt niet voldoende ververst. Dit leidt tot benauwdheid.

Er wordt verschil gemaakt tussen de hogere en lagere luchtwegen gemaakt. Bij astma zijn het de lagere luchtwegen die bedoeld worden. De neus en keel worden de bovenste luchtwegen genoemd.

Astma en buitenlucht

Astmapatiënten lopen risico op klachten bij bepaalde weersomstandigheden. Smog is voor astmapatiënten zeer bedreigend, omdat de lucht vol met stoffen en dus prikkels zit. Je kunt je op teletekst pagina 711 voorbereiden op de aanwezigheid van smog. Plan naar aanleiding van de berichten je activiteiten. In de zomer kun je bij aanwezigheid van smog je activiteiten het best voor 12.00 uur inplannen. Ga bij voorkeur niet naar buiten.

Drink voldoende, vooral bij warm weer. Denk hierbij aan minimaal twee liter vocht per dag. Let op de kleur van de urine. Als het donker van kleur is, drink je te weinig. Drink op warme dagen liever geen koffie, thee of alcohol. Kies liever voor bouillon en tomatensap. Vruchtensap mag ook. Te weinig vochtinname kan de luchtwegenslijmvliezen uitdrogen. Hierdoor wordt het slijmvlies taaier en dit veroorzaakt opnieuw klachten.

Bij warm weer of hitte moet je inspanning zoveel mogelijk vermijden, zeker op het warmste deel van de dag, tussen 11.00 en 15.00 uur. Neem altijd een fles water mee en zorg voor bescherming tegen de zon in de vorm van een goede zonnebril, zonnehoed of zonneklep en draag lichte, luchtig en katoenen kleding. Zoek regelmatig de koelte op in huis.

Neem op tijd medicijnen als je weet dat je last gaat krijgen van de weersomstandigheden. Op die manier werken de medicijnen preventief. Gebruik de inhalator bijvoorbeeld een half uur voordat je naar buiten gaat. Vraag je huisarts eerst om advies. Als je merkt dat je medicijnen niet helpen, moet je zo snel mogelijk je huisarts te raadplegen.

Het Astma Fonds

Het Astma Fonds verstrekt informatie over astma in de vorm van brochures, websites, boeken, voorlichtingsbijeenkomsten, cursussen, informatiemateriaal en de telefonische hulp- en advieslijn. Iedereen die informatie zoekt over problemen aan de luchtwegen, kan bij deze advieslijn terecht. Het telefoonnummer van de Astma Fonds Advieslijn is: 0900-2272596. Je kunt het Astma Fonds ook mailen met vragen of advies of informatie.

Naast de informerende en adviserende taken, houdt het Astma Fonds zich bezig met zaken om de zorg voor mensen met longaandoeningen te verbeteren. Zo heeft het Astma Fonds een speciaal beweegprogramma in samenwerking met het KNGF, de beroepsvereniging van fysiotherapeuten, voor longpatiënten ontwikkeld.

Het Astma Fonds besteedt 25 procent van de inkomsten aan het financieren van wetenschappelijk onderzoek. Het doel wat het Astma Fonds daarmee voor ogen heeft is duidelijk. De gesponsorde onderzoeken zijn gericht op het verminderen van de gevolgen van luchtwegaandoeningen.

Financiële steun gaat vooral naar wetenschappelijk onderzoek wat zich er op richt om astma en longziekten de wereld uit te helpen.
Het Astma Fonds helpt haar leden met advies en informatie. Voor persoonlijke hulp kun je gebruik maken van telefonische ondersteuning bij het omgaan met de klachten. Het Astma Fonds organiseert bijeenkomsten waar je in contact komt met lotgenoten. Ook biedt het Astma Fonds financiële hulp bij investeringen zoals het saneren van de woning.

Het Astma Fonds ontvangt geen subsidie van de overheid, maar ontvangt financiële steun door giften. Je kunt het Astma Fonds steunen op twee manieren: door middel van donaties of door het doen van vrijwilligerswerk. Meer informatie hierover vind je op de website van het Astma Fonds.

Astma medicijnen

Astma is een ongeneeslijke aandoening. Er zijn echter wel medicijnen die de klachten verlichten. Welke medicijnen nodig zijn, wordt onderzocht door een huisarts of longarts. Medicijnen die worden voorschreven voor het behandelen van klachten van astma zijn niet verslavend en houden hun werking, ook al gebruikt men ze al van jongs af aan.

Inhalator

De meeste astmapatiënten hebben een inhalator die zij kunnen gebruiken om de luchtwegen te verwijden. Het worden puffers genoemd. Via een pufje van deze inhalator verwijden de luchtwegen zich snel. Dat gebeurt al binnen 5 tot 20 minuten. De patiënt kan weer even wat beter ademen.

Luchtwegverwijders werken ook snel en effectief bij inspanningsastma tegen kortademigheid. Via de inhalator bereiken ook andere medicijnen snel de luchtwegen en de longen. Hierdoor werkt een medicijn snel en effectief.

Ontstekingsremmers

Om de ontsteking in de luchtwegen aan te pakken, kan de arts ontstekingsremmers voorschrijven. Deze beschermen de luchtwegen tegen prikkels.

Overige medicijnen

Er kunnen medicijnen door de arts worden voorgeschreven die beschermen tegen bepaalde allergenen. Daarnaast krijgt de astmapatiënt ieder jaar de griepprik ter bescherming tegen virusinfecties. Soms is antibiotica nodig bij een luchtweginfectie die veroorzaakt is door een bacterie.

Astma en roken

Roken is een belangrijk risicofactor bij het ontwikkelen en verergeren van astma. Dit geldt voor zowel het actief als het passief roken. Omgevingsfactoren als sigarettenrook kunnen prikkels in de luchtwegen veroorzaken. De luchtwegen raken hierdoor geïrriteerd en kunnen beschadigd worden. De beschadiging leidt uiteindelijk tot een ontsteking. Daarnaast kan sigarettenrook de normale tolerantie voor onschuldige allergenen aantasten.

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat passief roken de aanleg voor astma bij kleine kinderen kan versterken. Een zwangere vrouw die rookt kan daarmee de ontwikkeling van de longen van haar ongeboren kind verstoren. Bestaande allergiegevoelige luchtwegen kunnen eveneens door (al dan niet) veelvuldige blootstelling aan sigarettenrook nog gevoeliger worden. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat er een verband bestaat tussen het hebben van luchtwegproblemen en roken in huis. Gezinnen waar in huis gerookt wordt, hebben gemiddeld twee keer zoveel kinderen met problemen aan de luchtwegen dan de gezinnen waar niet in huis gerookt wordt.

Als je kind astma heeft, zorg je dus voor een rookvrije omgeving. Vraag anderen er rekening mee te houden dat je kind astma heeft en dat er bij voorkeur niet gerookt moet worden in de buurt van je kind. Er zal niet altijd even veel begrip voor zijn. Leg daarom uit wat roken met de luchtwegen van je kind doet en dat het er een astma-aanval door kan krijgen. Vaak is het begrip dan wel wat groter. Bied ook oplossingen aan.

Als je rookt en je hebt astma is dat eigenlijk als dweilen met de kraan open. Medicijnen voor astma zijn dan weinig zinvol. Het is dus belangrijk om te stoppen met roken.

Beweging helpt

Het klinkt misschien niet logisch om iemand met kortademigheid te laten sporten, maar het is beslist heel gezond. Ook voor astmapatiënten. Door beweging worden de ademhalingsspieren ook getraind en daarmee sterker. Sterkere ademhalingsspieren zijn een voorwaarde om de ademhaling en astma beter onder controle te krijgen. Sport heeft een gunstige invloed op de longinhoud. Door te sporten bouw je een groter uithoudingsvermogen op en het maakt je fitter. Bouw het sporten langzaam op en werk er naartoe om vijf dagen per week iedere dag dertig minuten goed te bewegen.

Mensen met inspanningsastma kunnen ook sporten, mits zij zich houden aan een goede warming up. Het helpt om een luchtwegverwijdend medicijn voor het sporten te gebruiken. Zo kunnen ook mensen met inspanningsastma werken aan een betere conditie en de voordelen, zoals in de vorige alinea vermeld.

Als je meer wilt bewegen, kun je dit op verschillende manieren doen. Sporten is goed voor het opbouwen van een goede conditie en een gezond en fit lichaam. Maar je kunt ook aan andere vormen van beweging denken, zoals de fiets nemen in plaats van de auto, de trap in plaats van de lift, een dagelijkse wandeling maken et cetera.

Je kunt als astmapatiënt niet aan alle sporten meedoen. Sporten op grote hoogten is bijvoorbeeld niet aan te raden. Als je milde astma hebt, is het waarschijnlijk mogelijk om deel te nemen aan een sport bij een gewone sportvereniging. Vertel je begeleider of trainer wel dat je astma hebt. Als je iets niet kunt, dan moet je dat zeggen. Heb je een ernstige vorm van astma, dan kun je denken aan aangepast sporten, al dan niet onder medische begeleiding. Bespreek met je huisarts welke mogelijkheden er voor je zijn.

Herken de klachten

Astma is herkenbaar aan de ademhaling. Opvallend is het regelmatig terugkeren van klachten aan de luchtwegen, dat samen gaat met benauwdheid. Astma komt in periodes. Astma-aanvallen kunnen heel hevig zijn en soms levensbedreigend. De aanvallen komen of ’s avonds of ’s ochtends vroeg. Een astmapatiënt heeft niet de hele tijd klachten aan de luchtwegen. Er zijn ook periodes dat er geen of nauwelijks klachten zijn.

Dat betekent echter niet dat de luchtwegen op die momenten helemaal gezond zijn. Als je astma hebt, zijn de luchtwegen altijd wel enigszins ontstoken. Dat komt doordat astma een chronische ziekte is.

Je kunt astma herkennen aan de volgende klachten:
  • Het ademhalen gaat gepaard met piepen, zagende of brommende geluiden
  • Er wordt veel gehoest. Het hoesten houdt aan en er wordt slijm opgehoest
  • De luchtwegen zitten ‘vol’, herkenbaar aan het ‘reutelen’
  • Er is sprake van kortademigheid, vooral bij inspanning, maar ook in periodes of in de vorm van aanvallen
  • Kortademigheid, het hoesten en de last van luchtwegen gaat samen met allergische reacties.

Kinderen en astma

Kleine kinderen kunnen erg reutelen als ze vol zitten. Hoesten en piepen betekent niet direct dat het astma heeft. Meestal betreft het een luchtweginfectie, veroorzaakt door een virusinfectie. Als het kind echter ook erfelijke aanleg heeft voor allergieën, kan zich wel degelijk astma ontwikkelen.

Een astmagevoelig kind kan last hebben van kortademigheid en piepen gedurende bepaalde periodes. Je hoort het kind de hele nacht hoesten. Een astmatisch kind is moe. De benauwdheid en het hoesten gedurende de nacht kost veel energie.

Tijdens de puberteit kan astma minder of erger worden. Astma kan beïnvloed worden door veranderingen in de hormoonhuishouding. Ook bepaalde gewoonten kunnen een belangrijke factor in de ontwikkeling van astma teweegbrengen, bijvoorbeeld als het kind gaat roken of veel in een rokerige omgeving is. Klachten kunnen ook verminderen. Men noemt het wel ‘eroverheen groeien’, maar dat is niet helemaal terecht. Astmaklachten kunnen altijd weer terug komen.
 
Een arts kan de diagnose astma stellen. Hiervoor zal hij eerst het kind onderzoeken. Het is belangrijk het kind van te voren te vertellen wat er bij een dergelijk onderzoek komt kijken. Het kind kan anders angstig worden. Soms zijn medicijnen nodig die op regelmatige basis moeten worden ingenomen. Leg het kind uit waarom deze medicijnen nodig zijn. Als het kind een astma-aanval krijgt, moet het direct medicijnen krijgen. Een eenmaal begonnen aanval is makkelijker te stoppen dan een aanval die al een poosje duurt.

Astmatische kinderen kunnen moe en prikkelbaar zijn. Als het kind een astma-aanval krijgt, moet je proberen zelf kalm en rustig te blijven. Het kind kan namelijk in paniek raken. Laat een kind niet alleen als het een aanval krijgt. Zorg dat het lekker kan zitten of staan en vraag of het medicijnen bij zich heeft. Laat het kind niet teveel praten, want daar krijgt hij of zij het alleen maar benauwder van. Als het kind geen medicijnen heeft en de aanval is erg of wordt steeds erger, waarschuw je de ouders en een arts.

Oorzaken benauwdheid

Astmapatiënten reageren erg op geuren en stoffen. De luchtwegen raken soms al snel overprikkeld door allergenen. Allergenen is de benaming voor stoffen die allergische reacties teweeg brengen. Dat kunnen de uitwerpselen van huisstofmijt zijn, maar ook stuifmeel of mist. Je kunt niet zeggen dat alle astmapatiënten reageren op bepaalde stoffen, omdat dit per persoon heel verschillend is. Maar de persoon zelf kan ook per dag verschillend reageren op dezelfde prikkel. De ene dag lijkt bijvoorbeeld mist geen invloed te hebben, maar de volgende maand kan dezelfde hoeveelheid mist juist een heftige astma-aanval uitlokken. Daarom kan een astmapatiënt de ene dag sneller benauwd worden van allergenen dan de andere dag.

Astmapatiënten kunnen erg op de volgende zaken reageren:
  • Huisstofmijt (is aanwezig in stof)
  • Huisschilfers van dieren (katten, honden, cavia’s, vogels, paarden)
  • Stuifmeel/pollen van planten, grassen en bomen
  • Schimmel
  • Prikkelende stoffen zoals tabaksrook of andere luchtjes
  • Pijnstillers of bepaalde medicijnen
  • Weersomstandigheden (mist, regen, vochtig weer, temperatuurswisselingen, koude lucht)
  • Lichamelijke inspanning
  • Stress en emoties
Bovengenoemde allergenen en andere factoren kunnen bijdragen aan een plotseling opkomende benauwdheid. Je herkent het aan de piepende ademhaling. Deze reactie kan binnen een half uur gebeuren, maar ook pas de volgende dag. Meestal weet de patiënt niet eens wat de aanleiding was voor het benauwd worden.

Inspanning kan een astma-aanval veroorzaken als deze niet rustig is opgebouwd. Wanneer astma wordt veroorzaakt door plotselinge inspanning, noemt men dit ook wel inspanningsastma. Stress en hevige emoties kunnen ook dusdanig prikkels geven dat de astmapatiënt er benauwd van wordt.

Saneren

Het is niet eenvoudig om astma te voorkomen, maar je kunt er wel veel aan doen. Astma is niet te genezen, dus je moet iets aan de externe factoren doen.

Vermijd prikkels

Blijf uit de buurt van prikkels die een aanval kunnen veroorzaken. Neem je woning onder de loep. Tapijt en behang zijn geliefde plaatsen voor huisstofmijt. Je kunt het huis dusdanig aanpassen dat een astmapatiënt zo weinig mogelijk last heeft van prikkels. Dit noemt men ‘saneren’. De prikkels zitten voornamelijk in de vloer, de wanden en het beddengoed.

Om je huis goed te kunnen saneren is een plan van aanpak nodig. De maatregelen die getroffen moeten worden zijn afhankelijk van je persoonlijke situatie. De longverpleegkundige kan helpen met het elimineren van prikkels waar je gevoelig voor bent. De maatregelen die genomen worden, moeten uiteraard haalbaar en effectief zijn. Bedenk dat het mogelijk is dat je een ander onderkomen moet zoeken voor eventuele huisdieren. Het is niet bevorderlijk dat de astmapatiënt bij het renoveren van de woning aanwezig is. Laat de astmapatiënt gedurende deze tijd ergens anders logeren.

Kosten voor sanering

De kosten om het huis te saneren, kunnen flink oplopen. Als het huis wordt aangepakt volgens een deskundig saneringsadvies van een daartoe gespecialiseerde longverpleegkundige, kan men eventueel in aanmerking komen voor een tegemoetkoming. Het advies van de longverpleegkundige is hierbij van essentieel belang. Het is raadzaam om het advies met de kosten eerst voor te leggen aan de uitkerende instanties als de gemeente of bijzondere bijstand, voordat je daadwerkelijk over gaat tot de aanschaf van diverse zaken. Mocht de gemeente afwijzend zijn, dan kun je nog een beroep doen op de ANGO (Algemene Nederlandse Gehandicapten Organisatie). Het Astmafonds stelt jaarlijks een bedrag beschikbaar aan deze organisatie om mensen met astma en COPD te steunen.

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over astma

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!